Sebastian Franck (1499 -- 1543) gezien als een soort voorloper van Spinoza

Duits protestantse theoloog, humanist en hervormer die zich van Rooms Katholiek tot Lutheraan bekeerde, maar zich losmaakte van zienswijzen van Maarten Luther en een zekere mystieke houding in plaats van een dogmatisch geloof aanhing. Hij ontwikkelde zelfs een fel antidogmatisme. In wat gezien wordt als zijn hoofdwerk, Chronica: Zeitbuch und Geschichtsbibel (1531) gaf hij een eerlijke behandeling van ketters.

Franck combined the humanist’s passion for freedom with the mystic’s devotion to a religion based on the inner illumination of the spirit. He believed the Bible was full of contradictions in which true and eternal messages could be unveiled only by the spirit, and he considered dogmatic controversy meaningless. [Cf. Brittanica.com, cf. wiki, cf. gameo, cf. nndb].

Dat ik hier kort aandacht aan hem wil geven, komt doordat hij – zoals ik in de titel al aangaf – soms gezien wordt als een voorloper van Spinoza. Vooral door stellingen zoals hij in zijn Paradoxa (1534) formuleerde [cf. archive.org]. Ik kom hierop doordat Stanislaus von Dunin Borkowski S.J. in zijn Spinoza, Band III, Aus den Tagen Spinozas, II. Teil: Das neue Leben (1935), Franck tot de belangrijkste ‘Populärphilosophen’ van de 16e eeuw rekende (waar Carp in zijn bespreking op wees; cf. blog).
Frederick C. Beiser geeft in zijn The Fate of Reason: German Philosophy from Kant to Fichte [Harvard University Press, 2009] in een interessante voetnoot op p. 336 een samenvatting die ik hier graag uit books.google overneem:

Siegfried Wollgast, Sebastian Franck: Paradoxa [Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 1995 – books,google], schrijft in zijn inleiding: lang voor Spinoza, Bayle en Voltaire eiste Sebastian Franck vrijheid van denken en tolerantie. Uit deze inleiding citeer ik de volgende passage, waarin o.a. de vergelijking met Spinoza wordt gemaakt.

Eerder had hij geschreven:
Siegfried Wollgast, Der deutsche Pantheismus im 16. Jahrhundert: Sebastian Franck und seine Wirkungen auf die Entwicklung der pantheistischen Philosophie in Deutschland. Berlin: Deutscher Verlag der Wissenschaften, 1972. - 368 pp

verwijs ik nog naar

Peter G. Bietenholz, Encounters with a Radical Erasmus: Erasmus' Work as a Source of Radical Thought in Early Modern Europe. University of Toronto Press, 2009 [ books.google - geeft vele malen Franck]

Das Christentum des Herzens: Der Mystiker Sebastian Franck und die Reformation (Deutschlandfunk)